Ósme miejsce w rankingu dziesięciu najgroźniejszych dla człowieka zwierząt zajmuje Niedźwiedź
Niedźwiedziowate (Ursidae) – rodzina dużych, wszystkożernych (poza niedźwiedziem polarnym, który jest mięsożercą, i pandą wielką, która jest roślinożercą) ssaków drapieżnych (Carnivora) szeroko rozprzestrzenionych na półkuli północnej. W zapisie kopalnym znane są od miocenu. Wyewoluowały z psowatych.
Występowanie i biotop
Niedźwiedziowate występują najliczniej na półkuli północnej. W Polsce rodzina jest obecnie reprezentowana przez jeden z największych współcześnie żyjących gatunków – niedźwiedzia brunatnego, a w przeszłości na terenie Polski występowały żyjące w pliocenie
Agriotherium intermedium,
Ursus wenzensis i – żyjący w plejstocenie, największy z poznanych przedstawicieli rodziny – niedźwiedź jaskiniowy.
Zwierzęta z tej rodziny zajmują różnorodne siedliska. Niedźwiedź polarny spędza większość czasu w wodzie lub na krach lodowych, jest nawet zaliczany do ssaków morskich. Pozostałe niedźwiedzie prowadzą lądowy tryb życia – żyją w tundrze,
lasach i górach strefy klimatu umiarkowanego, a niektóre na terenach
pustynnych, ale muszą mieć dostęp do źródeł wody. Są szeroko
rozprzestrzenione. Łatwo dostosowują się do zmiennych warunków
siedliskowych i źródeł pokarmu. Jedynie panda wielka związana jest z jednym typem siedliska – lasem bambusowym.
Charakterystyka
Niedźwiedzie to duże zwierzęta o masywnym ciele, krótkiej szyi,
szerokiej głowie z masywną czaszką i wydłużonym pyskiem, szczątkowym
ogonie i krótkimi, silnymi kończynami. Najmniejszy w rodzinie jest
ważący 30-65 kg niedźwiedź malajski, natomiast niedźwiedź polarny i jeden z podgatunków niedźwiedzia brunatnego – kodiak uważane są za największe z lądowych ssaków drapieżnych (Carnivora), największe samce osiągają do 800 kg masy ciała.
Uzębienie charakteryzujące się dużymi siekaczami, mocnymi kłami i szerokimi, płaskimi trzonowcami
jest przystosowane do rozgryzania i rozcierania pożywienia zarówno
roślinnego jak i mięsnego. Kończyny stopochodne, 5-palczaste (u pandy
wielkiej występuje wyrostek kości nadgarstka funkcjonujący jak szósty
palec), podeszwy gołe lub owłosione, pazury długie, mocne i niewysuwalne, wykorzystywane do kopania i w czasie walki.
|
Pazury |
|
Niedźwiedź polarny w postawie dwunożnej |
Ubarwienie zazwyczaj jednobarwne w odcieniach brązu, czerni lub bieli. Sierść
długa i gęsta. Niedźwiedzie są wszystkożerne, ale najczęściej zjadają
pokarm roślinny, zwłaszcza jagody. Nie gardzą mięsem. Wyjątkiem jest
typowo mięsożerny niedźwiedź polarny.
Ze zmysłów najlepiej rozwinięty jest węch. Wargi niedźwiedzi stanowią bardzo czuły narząd dotyku. Wzrok i słuch
są słabo rozwinięte. Niedźwiedzie poruszają się zwykle powoli, na
czterech kończynach, ale w razie potrzeby potrafią unieść się do postawy
dwunożnej,
dobrze biegają, pływają, a niektóre – pomimo dużej masy – nieźle
wspinają się na drzewa. Poza okresem rozrodu przebywają samotnie.
Dojrzałość płciową osiągają pomiędzy 3-7 rokiem życia, ale rozwój
fizyczny trwa u niektórych samców do 10-11 roku życia. Samice osiągają
swoje maksymalne rozmiary ok. 5 roku. W klimacie zimnym lub umiarkowanym
zapadają w płytki sen zbliżony do hibernacji,
z tą różnicą, że temperatura ich ciała spada nieznacznie, a niedźwiedź
może się łatwo wybudzić. Taki sen może trwać nawet do pół roku, a może
być przerywany na skutek cieplejszej pogody.
Większość gatunków największą aktywność wykazuje w nocy. Wyjątkiem
jest niedźwiedź polarny, który jest aktywny w ciągu dnia i nie zapada w
zimowy sen.
|
Porównanie głów i łap niedźwiedzia polarnego (A, B i C), niedźwiedzia brunatnego (D, E i F) oraz baribala (G, H i I) |
Samica rodzi 1-4 młodych, co 1-4 lat. Masa urodzeniowa młodych waha
się w przedziale 90-680 gramów. Rodzą się ślepe, głuche i nieowłosione
lub pokryte rzadkim włosem. U gatunków zasypiających zimą poród
następuje w czasie snu samicy. Młode żywią się mlekiem śpiącej matki
korzystającej ze zgromadzonych przed zimą zapasów tłuszczu. Pozostają
przy matce do 3 lat. Jeśli uda im się przeżyć początkowy okres mogą żyć w
warunkach naturalnych do 25 lat. W niewoli notowano osobniki żyjące
ponad 50 lat. Śmiertelność wśród młodych niedźwiedzi szacowana jest w
zależności od gatunku od 10-30% u niedźwiedzia polarnego do 52-86% u
amerykańskiego baribala.
|
Szkielet niedźwiedzia jaskiniowego – Muzeum Geologiczne w Warszawie |
|
|
|
Rekonstrukcja Arctodus simus |
Systematyka
Przez długi czas do rodziny Ursidae zaliczano obydwie pandy (panda mała i panda wielka), a pozostałe niedźwiedzie klasyfikowano w rodzaju
Ursus.
Przeprowadzone badania DNA wykazały, że panda mała znacząco różni się
od niedźwiedzi i na tej podstawie została wyodrębniona do pandowatych. Z rodzaju
Ursus wyłoniono też rodzaje
Helarctos,
Melursus i
Tremarctos. Wśród populacji niedźwiedzia brunatnego, baribala i niedźwiedzia himalajskiego wyróżniono wiele podgatunków.
Obecnie w rodzinie niedźwiedziowatych wyróżniane są:
- Rodzaj: Ailuropoda
- Ailuropoda melanoleuca – panda wielka
- Rodzaj: Helarctos
- Helarctos malayanus – niedźwiedź malajski
- Rodzaj: Melursus
- Melursus ursinus – wargacz
- Rodzaj: Tremarctos
- Tremarctos ornatus – niedźwiedź andyjski
- Rodzaj: Ursus
- Ursus americanus – baribal
- Ursus arctos – niedźwiedź brunatny
- Ursus maritimus – niedźwiedź polarny
- Ursus thibetanus – niedźwiedź himalajski
oraz wymarłe:
-
- †Ursus etruscus
- †Ursus minimus
- †Ursus spelaeus – niedźwiedź jaskiniowy
- Rodzaj †Arctodus
- †Arctodus pristinus
- †Arctodus simus – niedźwiedź krótkopyski
Zagrożenia
Osobniki, które osiągnęły dojrzałość rzadko stają się celem ataku
innych drapieżników. Notowane są wprawdzie przypadki walki niedźwiedzia z
tygrysem, pumą czy rosomakiem,
ale należą one do rzadkości i dotyczą zwykle rywalizacji o pokarm.
Młode niedźwiedzie, choć znajdują się pod troskliwą opieką matki, padają
czasem ofiarą innych niedźwiedziowatych, dużych kotowatych lub psowatych.
Największym zagrożeniem dla przedstawicieli rodziny jest człowiek i
powodowane przez niego zmniejszanie areałów dostępnych dla niedźwiedzi.
Polowania na niedźwiedzie prowadzone były już w czasach prehistorycznych.
Niedźwiedzie uważane są za zwierzęta niebezpieczne dla człowieka.
Szczególnie niebezpieczne są samice opiekujące się młodymi. Niedźwiedzie
atakują ludzi również w obronie pokarmu, zajmowanego terytorium lub w poczuciu zagrożenia. Czasami atakują zwierzęta gospodarskie.
Do najgroźniejszego gatunku niedźwiedzia należy Niedźwiedź Grizli
Grizli,
grizzly,
niedźwiedź szary (
Ursus arctos horribilis) – podgatunek niedźwiedzia brunatnego należącego do rodziny niedźwiedziowatych.
Zamieszkuje Amerykę Północną w jej zachodniej części, występuje również w Górach Skalistych.
Długość ciała dochodzi do ponad 3 m, masa do 700 kg. Ubarwienie sierści
brązowe z szarym lub srebrzystym nalotem. Grizzly jest podgatunkiem niedźwiedzia brunatnego (
Ursus arctos).
Wszystkożerny, odżywia się głównie pokarmem roślinnym, padliną,
drobnymi zwierzętami, poluje także na większe ssaki, przy czym ofiarą
jego pada również wyraźnie mniejszy baribal, zwany niedźwiedziem czarnym.
Ponad 100 tysięcy niedźwiedzi grizzly przemierzało zachodnią część Ameryki Północnej, od ubogich terenów Arktyki po góry i wyżyny centralnego Meksyku i od Oceanu Spokojnego. Obecnie północnoamerykańskie niedźwiedzie grizzly spotkać można jedynie w Kolumbii Brytyjskiej, Jukonie, Terytoriach Północnozachodnich, Albercie i na Alasce.
Ciekawostki
W 2005 roku Werner Herzog nakręcił film
Grizzly Man o samozwańczym obrońcy tych niedźwiedzi i dokumentaliście amatorze Timothym Treadwellu.
Nie potwierdzone przypadki ataków Grizzly na ludzi:
Kilka dni temu na kempingu Soda
Butte niedaleko Północno-Zachodnich obszarów parku Yellowstone w Stanach Zjednoczonych znaleziono zwłoki
48-letniego
mężczyzny. Mieszkaniec Grand Rapids w stanie Michigan został
rozszarpany podczas snu w namiocie przez niedźwiedzia grizzly. Dwie
pozostałe osoby w dwóch innych namiotach zostały pogryzione . Ponad
100
kilogramowa samica została zwabiona za pomocą szczątek namiotu zabitego
mężczyzny. Po porównaniu próbek DNA została uśpiona. Jej trzy małe
niedźwiadki trafiły to zoo w Billings w stanie Montana.
W czerwcu, prawie
200-kilogramowy samiec grizzly rozszarpał
70-letniego
botanika z Park Ridge w stanie Illinois. Miłośnik przyrody został
zaatakowany podczas przechadzki jakieś 6 mil od wschodniego wjazdu do
Yellowstone.
Ciało 59-letniego Johna Wallace’a znalezione zostało przez strażników
na szlaku turystycznym w miniony piątek. Obrażenia na ciele mężczyzny
nie pozostawiały żadnych wątpliwości co do przyczyny śmierci. Strażnicy z
Yellowstone National Park są przekonani że turysta zmarł w wyniku ran
zadanych mu przez niedźwiedzia grizzly. Do tej pory nie udało się
zlokalizować zwierzęcia. Trwają jego poszukiwania w celu przeprowadzenia
testów DNA. Jeżeli okaże się, że to grizzly zabił turystę, zostanie on
uśpiony.
Szef strażników chroniących parku, Dan Wenk przyznał, że władze
Yellowstone kładą duży nacisk na edukację turystów i udzielają
informacji na temat tego jak postępować w przypadku ataku niedźwiedzia.
„Niestety w tym przypadku nie udało nam się zapobiec nieszczęściu” –
powiedział Wenk.
Zaznaczył jednocześnie, iż nie ma żadnych dowodów mogących świadczyć o
tym, że ten sam niedźwiedź w lipcu zabił turystkę z Kalifornii.
Według ustaleń sekcji zwłok John Wallace najprawdopodobniej został zabity w środę lub w czwartek, w ubiegłym tygodniu.
Mężczyzna samotnie przemierzał szlaki w Yellowstone.
W ubiegłym miesiącu niedźwiedzica zabiła turystkę z Kalifornii. Był to pierwszy atak grizzly w Yellowstone od 25 lat.
Niedźwiedzica zaatakowała małżeństwo - mąż zginął
Niedźwiedzica grizzly zaatakowała i zabiła mężczyznę w
amerykańskim parku narodowym Yellowstone, w stanie Wyoming. Żona
mężczyzny przeżyła.
Atak miał miejsce na szlaku Wapiti Lake, w odległym miejscu w środku parku. Yellowstone ma 9 tysięcy kilometrów kwadratowych powierzchni, to tyle co Cypr.
Para turystów spacerując zauważyła niedźwiedzicę, ale zignorowała ten
fakt i szła dalej. Kobieta zeznała, że niedźwiedzica zaatakowała,
prawdopodobnie bojąc się o swoje małe. Mąż kazał małżonce uciekać, sam
został i mocno poturbowany przez zwierzę - zginął.
|
Grizzly łowiący ryby |
Kobieta również została zaatakowana, zwierzę chwyciło ją za plecak i
uniosło w powietrze. Na szczęście turystce udało się oswobodzić i z
wyjątkiem kilku siniaków, wyszła z niebezpieczeństwa bez szwanku.
Eksperci przypominają , że niedźwiedzie bywają bardzo groźne. Ostatni
śmiertelny tego typu wypadek w Yellowstone miał miejsce 25 lat temu.
Do szpitala w Anchorage, w stanie Alaska trafił nastolatek
poturbowany przez niedźwiedzia. 17-letni Samuel Gottsegen przebywał wraz
z przyjaciółmi na obozie przetrwania w górach. Zwierzę zaatakowało
chłopaka, gdy ten przeprawiał się przez rzekę. Niedźwiedź poturbował w
sumie czterech uczestników obozu. Gottsegen odniósł najcięższe
obrażenia.
Niedźwiedź zabił człowieka, ranił dwie osoby
Jeden mężczyzna zginął, a dwie inne osoby zostały ranne po atakach niedźwiedzia na campingu na skraju Parku Narodowego Yellowstone w Stanach Zjednoczonych. - Myślałam, że będę kolacją - powiedziała poraniona 58-letnia Deb Freele z Ontario.
Freele zaatakowana w namiocie podczas snu wspomina, że obudziła się, gdy
niedźwiedź ugryzł ją w ramię. Kiedy zaczęła krzyczeć, zwierzę stało się
jeszcze bardziej agresywne.
Zdecydowałam się więc udawać, że jestem martwa - powiedziała agencji Reuters kobieta. Zwierzę dało za wygraną, a jego ofiara trafiła do szpitala w Cody w stanie Wyoming.
Zdaniem rzecznika Departamentu Połowu, Dzikiej Przyrody i Parków stanu Montana, Rona Aasheima, ludzi zaatakował jeden niedźwiedź, niszcząc dwa namioty. Nie wiadomo jednak czy atakował grizzly czy niedźwiedź czarny, czyli baribal.
Jak twierdzi rzecznik, atak zwierzęcia nie był sprowokowany przez ludzi i nie wydaje się też, by niedźwiedzia skusiła żywność.
Ostatni śmiertelny atak niedźwiedzia na ludzi miał miejsce w w Montanie w
2001. Grizzly zabił wówczas myśliwego, który oprawiał jelenia.
Galeria zdjęć Grizzly:
|
Młode niedźwiadki z matką |